2.2.1. Basınçlı ekipman amaçlanan kullanımına ve diğer öngörülebilen çalışma koşullarına
ve yüklemelere uygun olarak tasarımlanmalı. Özellikle,aşağıdaki etkenler hesaba
katılmalıdır.
- İç/dış basınç
- Çevre ve işletme sıcaklığı
- İşletme ve test koşullarında statik basınç ve içeriğin kütlesi,
- Trafik, rüzgar ve deprem yükü,
- Taşıma ,bağlantılar, boru donanımı vs gibi durumlardan kaynaklanabilen
karşı kuvvetler ve momentleri,
- Korozyon ve aşınma, yorulma vs.
- Kararsız olan akışkanların terkibinin bozulması,
Aynı zamanda oluşabilecek çeşitli yükler, eş zamanlı oluşma ihtimalleri göz önünde
bulundurularak,dikkate alınmalıdır.
2.2.2. Yeterli dayanım için tasarım şunlara dayanmalıdır:
- Genel bir kural olarak, hesaplama modeli, madde 2.2.3 de tanımlandığı gibi ve
gerektiğinde madde 2.2.4 de tanımlandığı gibi deneysel tasarım metodu ilavesiyle
veya
- Hesaplama olmadan deneysel tasarım metodu, aynen madde 2.2.4 de tanımlandığı
gibi ürünün izin verilebilir maksimum basıncı PS ve hacminin V çarpımı, 6000 bar.ℓ
den daha az veya ürün PS. 7DN çarpımı 3000 bar dan daha az ise.
2.2.3. Hesaplama metodu
a)
Ürün içeriği ve
diğer yükleme durumları
Basınçlı ekipman için izin verilebilen gerilim, çalışma koşullarında öngörülebilen
makul arıza şekli dikkate alınarak, sınırlandırılmalıdır. Bu noktada, emniyet katsayısı
üretimde gerçek işletme şartları, gerilmeler, hesaplama modelleri ve malzemenin
özellikleri ile ortaya çıkan her belirsizliği tamamen yok etmek için uygulanmalı.
Bu hesaplama metotları, madde 7’ deki gerekleri ile birlikte, gereken her yerde,
yeterli emniyet payı temin etmelidir.
Yukarıda belirtilen gerekler, uygun olan yerlerde, diğerlerine ek olarak yada
diğer metodlarla birlikte, aşağıdaki metodlardan biri uygulanarak sağlanabilir.
-
Formüle göre tasarım,
-
Analize göre tasarım,
-
Kırılma mekaniklerine
göre tasarım,
b) Dayanım
İlgili basınçlı ekipmanın dayanım gücünü oluşturmak için uygun tasarım hesapları
kullanılmalıdır.
Özellikle :
- Hesaplama basınçları izin verilebilen maksimum çalışma basıncından daha
az olmamalı ve statik buhar basıncı ile dinamik sıvı basıncı ve kararsız akışkanların
bozulmaları hesaba katılmalı, bir kabın ayrı basınçlı haznelere ayrıldığı durumlarda
parçaların ayrışma duvarları, bitişik parçanın mümkün olan en düşük basıncına bağlı
olarak azami mümkün olan parça basıncına göre tasarlanmalıdır.
- Hesaplanan sıcaklıklar uygun emniyet payını içermelidir.
- Tasarım, ekipmanın öngörülen işletme koşulları altında meydana gelebilecek
olan bütün muhtemel ısı ve basınç birleşimlerini göz önünde bulundurmalıdır.
- Maksimum gerilmeler ve en yüksek gerilme yığılması emniyet sınırları içerisinde
kalmalıdır.
- Basınçlı kısmın hesaplamasında, madde 4’ de belirtilen uygun emniyet faktörleri
ile birlikte verilen koşullar dikkate alınarak, dokümante edilmiş bilgilere dayanılarak,
malzemenin özelliklerine uygun değerlerden faydalanılmalıdır. Göz önüne alınacak
malzeme karakteristikleri aşağıdakileri içermelidir:
- Akma mukavemeti, % 0,2 veya hesaplanan sıcaklıkta ki yaklaşık % 1,0 uzama
sınırı gerilmesi,
- Çekme mukavemeti,
- Zamana bağlı mukavemet , örneğin; sürünme mukavemeti,
- Yorulma,
- Elastiklik modülü, (Young modülü)
- Uygun miktarda plastik gerilme özelliği,
- Çentik darbe mukavemeti,
- Kopma dayanıklılığı,
- Malzeme özelliğine bağlı olarak uygun kaynak faktörü seçilmeli. Örneğin:
tahribatsız test türü, malzemenin kaynağı ve çalışma şartları göz önünde bulundurulmalıdır.
- Tasarımda ekipmanın öngörülen kullanımında tüm ilgili zayıflatıcı etkiler
(Örneğin: korozyon, esneme, yorulma) ve madde 3.4’ te anlatılan malzemenin ömrü
ile ilgili tasarımın belirli düzenlemeler alınmalıdır. Ekipmanın tasarlanan kullanımı
ile orantılı olarak, uygun kayıtlarını tutmalı. madde 3.4’te anlatılan malzemenin
ömrü ile ilgili tasarımın belirli düzenlemeleri dikkate alınmalıdır. örneğin:
- Sürünme için : belirli sıcaklıkta işletme süresi tasarlanmalı,
- Yorulma için:belirli gerilme seviyesinde yük tekrarı sayısı tasarlanmalı,
- Korozyon için: korozyon ilavesi tasarlanmalı,
c) Kararlılık durumu
Hesaplanan kalınlığın uygun yapısal kararlılığa izin vermediği durumlarda, nakliye
ve işleme tarzı riskleri dikkate alınarak durum düzeltmesi için gerekli önlemler
alınmalıdır.
2.2.4. Deneysel tasarım metodu
Ekipmanın tasarımı, bütün olarak veya kısmi olarak bir örneği veya bir kategorisi
üzerinde yapılan, uygun bir test programı ile geçerliliği onaylanabilir.
Testten önce test programı açıkça tanımlanmalı ve eğer varsa uygunluk değerlendirmesi
modülünden sorumlu Onaylanmış Kuruluşça kabul edilmelidir.
Bu program test şartlarını ve kabul edilme veya red kriterlerini tanımlamalıdır.
Testten önce, test edilmesi gereken ekipmanı oluşturan malzemelerin temel özellikleri
ve boyutlarının gerçek değerleri ölçülmelidir.
Test sırasında, gerektiği yerde, basınçlı ekipmanın kritik bölgelerinin, uzama
ve gerilimlerinin yeterli hassaslıkta ölçülüp kaydedebilen aletler ile gözlenebilmesi
mümkün olmalıdır.
Test programı aşağıdakileri içermelidir.
a) Basınç dayanım testinin amacı, belirlenen bir emniyet payı ile izin verilebilir
maksimum basınçta, malzemenin kayda değer bir sızdırma veya belirlenen bir aralığı
aşan deformasyon olmadığını tespit etmektir.
Test basıncı, tasarım amaçlı kullanılan değerlerle, test koşulları altında ölçülen
malzeme karekteristiği değerleri ile geometrik değerler arasındaki farklılıklar
esasına göre belirlenecektir; test ve tasarım sıcaklığı arasındaki farklılıklar
hesaba katılmalıdır.
b) Sürünme veya yorulma riskinin olduğu yerde, ekipman için çalışma koşulları
esasına göre belirlenmiş uygun testler tanımlanacaktır. Örneğin, belirtilen sıcaklıklarda
tutmak, belirlenen gerilme seviyesindeki yük tekrarı v.s;
c) Gerektiğinde, madde 2.2.1 de bildirilen, örneğin, korozyon, dış hasar
vs. gibi diğer faktörlerle ilgili testler.
2.3. Emniyetli kullanım ve çalışma sağlamak için şartlar;
Basınç ekipmanı için belirlenmiş olan çalışma metodu, ekipmanın çalışmasında öngörülebilen
makul riskleri engellemeye uygun olmalıdır. Aşağıdakiler özel olarak dikkate alınmalıdır.
-
Kapaklar ve delikler,
-
Basınç emniyet
valfinin tehlikeli basıncı boşaltımı,
-
Bir basınç veya
vakum mevcutken fiziksel girişleri önleme cihazları,
-
Tasarlanan kullanımı
göz önünde bulunduran yüzey sıcaklığı,
-
Kararsız akışkanların
ayrışması.
Özellikle, bir giriş kapağı yerleştirilmiş basınçlı ekipmanda, kapak açılırken
herhangi bir tehlike arz etmemesini kolayca temin etmek için otomatik veya el ile
çalışan bir alet ile donatılmalı. Ayrıca, kapağın çabuk açıldığı durumlarda, basınçlı
ekipman akışkan basıncının veya sıcaklığının tehlike arz ettiğinde hemen açılmayı
önleyecek bir cihaz ile donatılmalıdır.
2.4
Muayene araçları
a) Basınçlı ekipmanlar, emniyeti sağlayan bütün gerekli incelemelerin tatbik
edilebileceği gibi tasarlanmalı ve yapılmalıdır.
b) Basınçlı ekipmanın güvenliğini ve bu güvenliğin sürekli olduğunu inceleyebilmek
için fiziksel olarak içine giriş yapılabilmeli ve bu giriş güvenli ve ergonomik
olmalıdır.
c) Basınçlı ekipmanın emniyet koşullarını temin etmek için aşağıdaki durumlarda
başka araçlar da uygulanabilir.
- Fiziksel olarak içeri girişleri engelleyecek kadar küçük olma durumları,
veya
- Basınçlı ekipmanın açılmasının iç kısmı kötü etkilediğinde, veya
- İçerik maddesinin, basınçlı ekipmanın yapıldığı malzemeye ve basınç düşürücü
mekanizmaya zararlı olmadığı belirlendiğinde ve herhangi bir zayıflatıcı iç etkinin
söz konusu olmadığında,
2.5. Boşaltma ve hava /gaz alma araçları yolları
Gerektiğinde, basınçlı ekipmanın havasının alınması ve boşaltılması için aşağıdaki
şekilde yeterli düzenle donatılmalıdır:
- Su vuruntusu, vakum çökmesi, korozyon ve kontrolsüz kimyasal reaksiyonlar
gibi zararlı etkilerden kaçınmalı etkileri önlemek için bütün işletme ve test kademeleri,
özellikle basınç testi, dikkate alınmalı,
- Temizlik, muayene ve bakımın güvenli bir şekilde yapılmasına izin verilmelidir.
2.6. Korozyon ve diğer kimyasal zararlar;
Gerektiğinde, tasarlanan ve önceden görülebilen makul ölçülerde, korozyon veya
diğer kimyasal zararlara karşı yeterli dikkat veya koruma temin edilmeli.
2.7. Aşınma
Korozyon veya aşındırmanın fazla olduğu durumlarda aşağıdaki hususları dikkate
alan yeterli önlemler alınmalıdır.
-
Uygun tasarımla o etkiyi mümkün
olduğu kadar azaltın, örneğin; ilave malzeme kalınlığı yada kaplama maddesi veya
astar kullanmak,
-
En çok etkilenmiş olan parçaların
değiştirilmesine izin verilmesi,
-
Sürekli emniyetli kullanım için
gerekli ölçümlere, madde 3.4 de belirtilen önlemlere dikkat çekilmeli,
2.8. Donanımlar;
Donanımlar, aşağıdaki şartları taşıyacak şekilde tasarlanmalıdır:
-
Donanımı oluşturan parçalar işlevlerini
emniyetli olarak yapacak tarzda uygun şekilde bir araya getirecek şekilde olmalıdır.
-
Bütün parçalar uygun bir şekilde
birleştirilmiş ve uygun tarzda monte edilmiş olmalıdır.
2.9. Doldurma ve boşaltmaya ilişkin hükümler ;
Uygun olduğu yerlerde, basınçlı ekipman aşağıda belirtilenler gibi tehlikeleri
dikkate alarak güvenli bir şekilde doldurma ve boşaltma yapabilecek aksesuarlarla
veya söz konusu bağlantıların yapılabileceği şekilde donatılmış olarak tasarımlanmalıdır.
a)
Doldururken:
-
Aşırı doldurma veya aşırı basınç
için, özellikle doldurma oranı ve referans sıcaklığındaki buhar basıncı dikkate
alınacaktır.
-
Basınçlı ekipmanın kararsızlığı;
b)
Boşaltırken: basınç altında tutulan
akışkanın kontrolsüz boşaltılması;
c)
Doldururken veya boşaltırken: emniyetsiz
bağlantı ve bağlantının kesilmesi.
2.10. Basınçlı ekipmanın müsaade edilebilen değerleri geçmesine karşı korunması;
Öngörülebilen makul koşullar altında, izin verilen değerlerin aşılması durumunda,
basınçlı ekipmanın montajlı ayrı bir koruyucu cihazla korunması tasarlanmamışsa
uygun korunma donanımları ile korunma sağlanmalıdır veya buna müsaade edilmelidir.
Uygun ekipman veya donanım teçhizatın veya montajın bilinen karakteristikleri
gözönüne alınarak kararlaştırılmalıdır.
Uygun koruyucu ekipman veya donanım aşağıdakileri kapsamaktadır:
a) Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde tanımlandığı gibi emniyet aksesuarları,
b) Uygun olan yere, gösterge ve/veya basınç aletini izin verilebilen limitte
tutmak için elle veya otomatik olarak gerekli önlemin alınmasını sağlayacak alarm
gibi izleme veya gözlem sisteminin yerleştirilmesi.
2.11. Emniyet Cihazları
2.11.1. Emniyet cihazları şöyle olmalı:
-
Gerektiği yerde
cihazların bakım ve test gereklerini dikkate alarak, amaçlanan görevlerine uygun
ve sağlam tasarlanmış ve yapılmış olmalıdır.
-
Şayet emniyet fonksiyonu
bir başka fonksiyondan etkilenmiyorsa, diğer fonksiyonlardan bağımsız olmalıdır.
-
Uygun ve sağlam
bir koruma elde etmek için uygun tasarım prensiplerine uymalı. Bu ilkeler, özellikle,
tedbirli tarz yöntemi, aşırılık, farklılık ve otomatik tanıyı kapsamalıdır.
2.11.2. Basıncı sınırlandıran Cihazlar
Bu cihazlar, basıncın sürekli olarak izin verilebilen basıncı (PS) aşmayacak şekilde
tasarımlanmalı; ancak, gerektiğinde madde 7.3 de belirtilen özelliklere uygun olarak
kısa süreli basınç dalgalanmasına izin verilebilir olmalıdır.
2.11.3. Sıcaklık izleme Cihazları
Bu cihazlar, emniyet açısından ölçme fonksiyonları ile uyumlu ve yeterli sürede
cevap alınabilecek özellikte olmalıdır.
2.12. Harici yangın
Gerekli yerlerde basınçlı ekipman öyle tasarımlanmalı ve uygun olduğu yerlerde
uygun aksesuarlar ile donatılmalı veya ona uygun bağlantılar ile donatılmalıdır
ki; bir dış yangın durumunda zararı sınırlama gereklerini, özellikle amaçlanan
kullanım süresi de gözönüne alarak karşılamalıdır.
3. ÜRETİM
3.1. Üretim prosedürleri
Üretici, tasarım aşamasındaki hükümlerin yeterli uygulamasını sağlamak için özellikle
aşağıda belirtilen uygun teknik ve ilgili prosedürleri uygulamalıdır.
3.1.1. Bileşim parçalarının hazırlanması
Bileşim parçalarının hazırlanması (Örneğin: şekil verme ve pah kırma), basınçlı
ekipmanın emniyetinde noksanlıklara veya çatlaklara veya muhtemel zararlı mekanik
özellik değişimlerine yol açmamalıdır.)
3.1.2. Sabit bağlantı
Sabit bağlantılar ve bitişik bölgeler, ekipmanın güvenliği için her türlü yüzey
ve iç hatalardan arındırılmış olmalıdır.
Sabit birleşimlerin özellikleri, tasarım hesaplamasında ilgili başka özel değerler
özellikle dikkate alınmamışsa, birleştirilecek malzemeler için belirlenmiş olan
minimum özellikleri karşılamalıdır.
Basınçlı ekipman için, ekipmanın basınç direncine yardımcı olan parçaların sabit
bağlantıları ve onlara doğrudan takılmış olan parçaların birleştirilmeleri, uygun
işlem prosedürlerine göre vasıflı bir personel tarafından yapılmalıdır.
II. III. ve IV. Kategorideki basınçlı ekipman için işlem prosedürleri ve personel,
üreticilerin seçeceği, yetkili onaylanmış üçüncü taraf kuruluşu tarafından onaylanmalı,
bu:
- Bir Onaylanmış Kuruluş veya,
- 13 üncü madde de bildirildiği gibi, bildirilmiş üçüncü taraf uygunluk değerlendirme
kuruluşu olabilir.
Bu onayların gerçekleştirilebilmesi için üçüncü taraf, uygun harmonize standardta
belirtilen incelemeler ve testler veya benzer eşdeğer incelemeler ve testler uygulamalı
ya da uygulatmalıdır.
3.1.3. Tahribatsız testler
Basınçlı ekipman ve donanımlar için sabit birleştirmelerin tahribatsız testleri
uygun nitelikteki personel tarafından yapılmalıdır. Kategori III ve IV sınıfı basınçlı
ekipman için personel 13 üncü madde de belirtildiği gibi bildirilmiş üçüncü taraf
uygunluk değerlendirme kuruluşunca onaylanmalıdır.
3.1.4. Isıl işlem
Malzeme özelliğinin, üretim işlemleri sırasında, basınçlı ekipmanın emniyetini
zayıflatacak bir ölçüde, değişme riski varsa, üretimin uygun aşamasında uygun bir
ısıl işlem uygulanmalıdır.
3.1.5. İzlenebilirlik
Ekipmanın basınca maruz kalan parçalarının üretildiği malzemeyi tanımlamak için,
uygun usullerle, satın alınan malzemenin gelişinden başlayarak, üretim esnasında
ve son deneye kadar izlemeyi sağlayacak uygun prosedürler kurulmalı ve devam ettirilmelidir.
3.2. Nihai değerlendirme;
Basınçlı ekipman aşağıda tanımlandığı gibi bir nihai değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.
3.2.1. Nihai muayene;
Basınçlı ekipman görsel olarak ve Yönetmelikteki gereklere uygunluğunun incelenmesi
yoluyla bir nihai muayeneye tabi tutulur. İmalat sırasında uygulanan testler dikkate
alınır. Emniyet anlamında gerekli olduğu sürece nihai muayene imalat sırasında
uygun olan yerde (nihai muayene sırasında uzun inceleme mümkün olmadığı yerlerde)
ekipmanın her parçası için içeriden ve dışarıdan yapılmalıdır.
3.2.2. Dayanıklılık testi
Basınç ekipmanın nihai değerlendirmesi, basınç yönünden de bir test içermelidir.
Bu uygun olduğu yerde hidrolik basınç testi şeklinde olur, gerektiğinde madde 7.4
de bildirilen değerde veya en azından eşit değerde olmalıdır.
I. kategori seri üretimi basınçlı ekipman için bu test istatistiksel olarak yapılabilir.
Hidrostatik basınç testinin zararlı veya elverişsiz olduğu durumlarda, belirlenen
değerlerde başka testler uygulanabilir. Hidrostatik testten başka testler için,
ilave önlemler, örneğin; Tahribatsız muayene veya eşdeğer başka geçerli yöntemler,
bu testler yapılmadan önce uygulanmalı.
3.2.3. Emniyet cihazlarının muayenesi
Montajlar için son değerlendirme, madde 2.10 belirtilen gereklere tam uyumlu olarak
kontrol edilmesi tasarlanan emniyet cihazlarının kontrolünü de kapsamalı.
3.3. İşaretleme ve etiketleme
15 inci madde de bildirilen CE uygunluk işaretine ilaveten, aşağıdaki bilgilerde
verilmelidir.
a) Tüm basınçlı ekipmanlar için:
- Üreticinin veya topluluk içerisindeki yetkili temsilcinin adı, adresi ve
diğer kimlik bilgileri,
- Üretim yılı,
- Basınç ekipmanının tipi, seri veya parti tanımlaması ve seri numarası gibi,
- Gerekli, izin verilebilen maksimum/minimum sınırları;
b) Basınçlı ekipmanın türüne bağlı olarak, emniyetli kurulum, işletme veya
kullanım, bakım ve periyodik muayenesi için gerekli bilgiler aşağıdaki gibidir.
- Basınçlı ekipmanın Litre cinsinden hacmi V,
- Boru donanımı için normal büyüklükler, DN,
- Bar cinsinden uygulanan test basıncı PT ve tarihi,
- Emniyet aletinin ayar basıncı, bar olarak,
- Basınçlı ekipmanın çıkış gücü kW,
- Vereceği gerilim V (volt),
- Amaçlanan kullanımı,
- Dolum oranı kg/ℓ,
- Kg olarak maksimum doldurma kütlesi ,
- Dara ağırlığı kg,
- Ürün grubu,
c) Gerektiği yerlerde tecrübelere göre oluşabilecek yanlış kullanıma dikkat
çekmek için basınçlı ekipmana iliştirilmiş uyarılar.
CE uygunluk işaretlemesi ve gerekli bilgiler basınçlı ekipmanın üzerinde aşağıdaki
istisnalarla birlikte sıkı bir şekilde tutturulan bir bilgi plakası ile verilmelidir.
- Gerektiğinde, aynı montaj için tasarımlanmış olan, boru parçaları gibi
ayrı parçalara tekrar işaretleme yapılmasını önlemek için, uygulanabilen yere,
uygun belgelendirme sistemi kullanılabilir. Bu CE uygunluk işaretlemesi ve bu Ek
de bildirilen diğer işaretleme ve etiketleri de kapsamaktadır.
- Basınçlı ekipmanın çok küçük olması halinde, örneğin; Aksesuarlar, madde
3.3 (b) de bahsedilen bilgiler, basınçlı ekipmana bir etiket ile tutturulabilir;
- Doldurulacak miktar ve c bendinde bahsedilen uyarılar için uygun süre,
okunabilir kalmaları sağlamak kaydıyla etiketleme veya diğer yeterli araçlar kullanılabilir.
3.4. İşletme talimatları
a) Basınçlı ekipman kullanıcı için, mümkün olduğu kadar, aşağıdakilerle ilgili,
bütün gerekli güvenlik bilgilerinin bulunduğu talimatlar ile birlikte piyasaya
sunulmalıdır.
- Çeşitli parçalarının montajını içeren basınçlı ekipmanın kurulması,
- Hizmete sunulması,
- Kullanımı,
- Kullanıcı kontrollerini içeren bakım;
b) Basınçlı ekipmana madde 3.3. gereği tesbit edilen kullanım talimatları;
seri no yazılmadan, uygun teknik dokümanları çizimleri ve diyagramları ve bu talimatları
anlaşılır kılacak tüm esasları kapsamalıdır.
c) Uygun olursa, bu talimatlar, madde 1.3.e göre yanlış kullanım nedeniyle
olabilecek riskleri belirtmeli ve tasarımın madde 2.2.3. e uygun olarak belirli
özellikleri hakkında bilgi vermelidir.
4. MALZEMELER
Basınçlı ekipmanın üretimi için kullanılacak malzemeler değiştirilmesi öngörülmedikçe
programlanan ömrü süresince bu tür uygulama için uygun olmalıdır.
Kaynak malzemeleri ve diğer bağlantı malzemeleri yalnızca madde 4.1, madde 4.2(a)
ve madde 4.3 (ilk prağrafı)’ teki ilgili gerekleri ve birbirinden farklı iki yapıyı
birleştirmeye uygun olmalıdır.
4.1. Basınçlı parçaların malzemeleri:
a) Öngörülen, bütün işletme koşullarına ve test şartlarına uygun özellikte
olmalı, ve özellikle yeterli dayanım ve şekil vermeye uygun olmalıdır. Gerektiği
yerde, malzemenin karakteristiği madde 7.5 in gerekleriyle uyumlu olmalıdır. Ayrıca,
gereken yerde gevrek tip kırılmaları önlemek için özellikle malzeme seçiminde gerekli
özen gösterilmeli; özel nedenlerden dolayı kırılgan malzeme kullanılması gerekiyorsa
uygun önlemler alınmalı,
b) Basınçlı ekipmanın içerdiği sıvıya karşı yeterli kimyasal direnci olmalı;
işletme emniyeti için gerekli kimyasal ve fiziksel özellikler, ekipmanın programlanan
ömründen dolayı önemli bir şekilde etkilenmemeli,
c) Yaşlanmadan kayda değer ölçüde etkilenmemeli,
d) Tasarlanan işlem prosedürleri için uygun olmalı,
e) Bir araya getirilen,çeşitli malzemelerin seçiminde kayda değer istenilmeyen
etkilerden kaçınılmalıdır.
4.2.
a) Basınçlı ekipmanın imalatçısı madde 2.2.3. ‘teki tasarım hesapları için
gereken değerleri ve madde 4.1.’ de geçen malzemelerin temel özellikleri ve işlemlerini
uygun bir şekilde tanımlamalıdır.
b) Üretici uygunluğa ilişkin diğer teknik belgelendirme sisteminde aşağıdaki
şekillerden birinde Yönetmeliğin malzemelere ilişkin spesifekasyonlarını sağlamalıdır.
- Harmonize standardlara uygun malzemelerin kullanımıyla,
- 11 inci madde ye göre Avrupa Onaylı basınçlı ekipman malzemelerinin kullanımıyla,
- Özel malzeme değerlendirmesiyle,
c) Kategori III. ve IV ‘deki basınçlı ekipman için (b) nin üçüncü alt girişinde
belirtilen özel değerlendirme basınçlı ekipmanın uygunluk değerlendirme prosedürleri
ile görevlendirilmiş bir onaylanmış kuruluşça yapılmalıdır.
4.3.Ekipman üreticileri,
kullanılan malzemenin istenen özelliklere uymasını temin etmek için uygun tedbirleri
almalılar. Özellikle, ekipman üreticisi tüm malzemeler için malzeme özelliklerine
uygun olarak malzeme üreticisi tarafından hazırlanan belgeleri temin edecektir.
II. III. Ve IV kategorideki ekipmanın basınç etkisi altındaki ana bölümleri için,
özel ürün kontrol sertifikası olmalıdır.
Bir malzeme üreticisinin, Topluluk içindeki bir yetkin kuruluşça belgeli ve malzemelerin
özel bir değerlendirmeden geçtiği kalite güvenliği sisteminin olduğu yerlerde,
üretici tarafından yayınlanan belgelerde bu bölümün ilgili gereklerine uygunluğu
sağladığı varsayılır.
ÖZEL BASINÇLI EKİPMAN GEREKLERİ
Madde 1’ den Madde 4’ e kadar uygulanabilir gereklere ilaveten aşağıdaki Madde
5 ve Madde 6 tarafından kapsanan basınçlı ekipman gerekleri de uygulanır.
5. Bu Yönetmeliğin 5 inci Maddesinin Birinci Fıkrasında Belirtildiği Gibi
Fazla Isınma Riski Olan, Alev Veya Başka Türlü Isıtılmış Basınç Ekipman
Bu basınçlı ekipman aşağıdakileri içerir:
- Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin birinci fıkrasının b bendinde bildirildiği
gibi buhar ve sıcak su jeneratörleri, buhar ve sıcak su kazanları,kızdırıcılar
ve tekrar kızdırıcılar, atık ısı kazanları, atık yakma kazanları, elektrot veya
daldırma türü elektrikle ısıtılan kazanlar, basınçlı pişiriciler, Örneğin: Aksesuarları
ile birlikte ve uygulanabildiği yere besleme suyu hazırlama ve yakıt temin sistemleri
gibi.
- Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde buhar
ve sıcak su üreticilerden başka bir sistem ısıtma ekipmanı, örneğin: Kimyasal veya
başka benzer işlemler ve basınçlı gıda işleme ekipmanı gibi ısıtıcılar.
Bu basınçlı ekipman, aşırı ısınma sonucu önemli bir içerik kaybetme riskini en
düşük seviyede tutacak şekilde hesaplamalı, tasarlamalı ve yapılmalıdır. Özellikle
uygun olduğu yerlerde aşağıdakiler güvenceye alınmalıdır.
a) Isı giriş,çıkış, ısıtma ve uygulanabilir olduğu yerlerde akışkan seviyesinin
kısmi ve genel ısınma riskinden korunması için kullanım parametrelerini kesin belirleyecek
uygun koruma araçları temin edilmelidir.
b) Tortu ve/veya aşınma ile ilgili riskleri önlemek için sıvının özelliklerinin
değerlendirilmesine izin vermek için, gerekli yerlere, numune noktaları temin edilmelidir.
c) Tortulardan dolayı olan riskleri gidermek için yeterli önlemler alınmalıdır.
d) Kapattıktan sonra artakalan ısının güvenli bir şekilde giderilmesi için
araçlar temin edilmelidir.
e) Yanıcı maddelerin hava, veya alev geri tepmesi gibi, tutuşabilen karışımların
tehlikeli birikimini önlemek için önlemler alınmalıdır.
6. Bu Yönetmeliğin 5 inci Maddesinin Birinci Fıkrasının (c ) Bendinde Belirtilen
Borulama
Tasarım ve yapım aşağıdakileri sağlamalıdır.
a) Kabul edilemeyen serbest hareketlerden veya aşırı güçlerin üretilmesinin,
örneğin; Flanşlarda, bağlantılarda, körük veya hortumlar üzerindeki gerilim riskinin,
destekleme, sınırlama, sıkıca tutturma, sıraya koyma ve ön gerilim alma aracılığıyla,
yeterli olarak kontrol altına alınmalıdır.
b) Gazlı akışkanlar için borular içinde yoğunlaşma oluşması olasılığının
olduğu yerlerde su vuruntusu veya korozyondan dolayı oluşacak zarardan kaçınmak
için en alçak seviyedeki alanlardan tortuların çekilmesi sağlanmalıdır.
c) Türbülans ve girdabın vereceği potansiyel hasara karşı dikkat edilmeli,
madde 2.7’ nin ilgili bölümleri uygulanabilir.
d) Borulardaki titreşim nedeniyle aşırı metal yorgunluk riskine yeterli önem
verilmelidir.
e) Boru sisteminde Grup 1 akışkanları varsa; yeterince araç, büyüklüğü önemli
bir risk gösteren doldurma-boşaltma borularını izole etmek için sağlanmalıdır.
f) Elde olmayan boşaltma riski en aza indirilmelidir. Sabit tarafına, içerideki
sıvının miktarını gösteren dolu-boş noktaları bir şekilde işaretlenmiş olmalıdır.
g) Yer altı borularının pozisyonu ve rotasının, güvenli bakımını, incelemesini
veya tamirini kolaylaştırmak için, en azından teknik belgelerde kayıtlı olması
gerekir.
7. Belirli Basınçlı Ekipmanlar İçin Özel Nicel Gerekler
Aşağıdaki koşullar genel kural olarak uygulanmaktadır. Bununla birlikte, malzemelerin
özelliklerin kesin olmadığı durumlar dahil ve uyumlu standard uygulanmayan durumlarda,
üretici baştan başa genel emniyet seviyesinin elde edilmesi için uygun tedbirlerin
alındığını kanıtlamak zorundadır.
Bu bölüm EK-I in önemli bir parçasıdır. Bu bölümde belirtilen hükümler basınçlı
ekipman için uygulanan ve madde 1’ den madde 6’ ya kadar olan yerlerdeki temel
gereklere ek niteliğindedir.
7.1.İzin verilebilir
gerilimler
7.1.1. Semboller
Re/t, Akma sınırı, aşağıdakilerin (t) hesaplama sıcaklığındaki değeri göstermektedir:
- Malzemenin üst ve alt akma sınırını temsil eden üst akma sınırı,
- Östenit çeliğin ve alaşımsız alüminyumun %1,0 uzama sınırı,
- Diğer durumlardaki %0,2 uzama sınırı.
Rm/20, 20 C’ deki minimum çekme mukavemeti değerini göstermektedir.
Rm/t, hesaplama sıcaklıktaki çekme mukavemetini belirtmektedir.
7.1.2. İzin verilen genel statik gerilme ve sıcaklığa bağlı sürünmede, kullanılan
malzemeye göre aşağıdaki değerlerden en küçüğü alınacaktır.
- Ferritik çelik halinde normalize dahil (normalize haddelenmesi) ince taneli
çelik hariç ve özellikle ısıl işlemi yapılmış çelik halinde Re/t’nin 2/3 ü ve R
m/20’nin 5/12’si.
- Paslanmaz çelik durumunda:
- Kopma sonrası uzama %30 geçerse, Re/t nin 2/3 ü
- Veya alternatif olarak, ve kopma sonrası uzama %35 geçerse, Re/t nin 5/6
sı ve Rm/t nin 1/3 ü;
- Alaşımsız veya düşük alaşımlı dökme çelik durumunda, Re/t nin 10/19 u ve
Rm/20 nin 1/3 ü;
- Alüminyum durumunda, Re/t nin 2/3 ü;
- Çöktürülerek yapılmış sertleştirilmişler hariç alüminyum alaşımları durumunda
Re/t nin 2/3 ü ve Rm/20 nin 5/12 si.
7.2.Kaynak Faktörü
(Bağlantı katsayıları)
Kaynaklı bağlantılarda, bağlantı katsayıları aşağıdaki değerleri aşmamalıdır.
- Bütün dikiş yerlerinin özel bir hasar göstermediğini teyit eden, tahribatlı
ve tahribatsız muayeneye tabi tutulan ekipman için: 1,
- Gelişigüzel tahribatsız muayeneye tabi tutulan ekipman için: 0,85,
- Görsel muayene dışında tahribatsız muayeneye tabi tutulmamış ekipman için:
0,7.
Gerektiğinde, gerilme tipleri ve bağlantının mekanik ve teknolojik özellikleri
de hesaba katılmalıdır.
7.3. Özellikle basınçlı kaplar için basınç sınırlayan aletler madde 2.11.2
de anlatılan anlık basınç dalgalanması, maksimum izin verilebilir basıncın %10
unda tutulmalıdır.
7.4. Hidrostatik test basıncı
Basınçlı kaplar için, madde 3.2.2. da bildirilen hidrostatik test basıncı, aşağıdakilerden
daha az olmamalıdır.
- Azami izin verilebilen basınç ve azami izin verilebilen sıcaklığı dikkate
alınarak hizmetteki basınçlı ekipmanın maruz kaldığı azami basıncın 1.25 katsayısı
ile çarpılmasına denk gelen değer, veya
- Daha yüksek değerler için azami izin verilebilir basıncın 1,43 ile çarpılmasına
denk gelen değer.
7.5.Malzeme özellikleri
Dikkat edilecek diğer kriterlere uygunluk için başka değerler istenmediği sürece
bir çelik, madde 4.1.(a) ‘yı karşılayan bir çelik ise yeterli olarak değerlendirilir.
Şayet standard bir işlemde gerçekleştirilen çekme deneyinde kopma sonrası uzama
% 14 den az değil ise ve 1S0 V parça testinde ölçülen darbe enerjisi 20 C da veya
belirlenen işletme sıcaklığının en düşüğünden yüksek olmayan sıcaklıkta 27 J den
az değildir.
Modül Belirleme Tabloları